พฤติกรรมเสี่ยงสมองเสื่อม อัลไซเมอร์
1. การขาดการออกกำลังกาย
การเคลื่อนไหวร่างกายเป็นประจำเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยป้องกันความเสื่อมถอยของสมอง การขาดการออกกำลังกายไม่เพียงแต่ทำให้สุขภาพกายแย่ลง แต่ยังเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองและโรคหัวใจ ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับการเกิดโรคสมองเสื่อมและอัลไซเมอร์อย่างชัดเจน การออกกำลังกายสม่ำเสมอช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง และช่วยเสริมสร้างสุขภาพของเซลล์สมองด้วย
2. การบริโภคอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพ
อาหารที่มีไขมันอิ่มตัวและน้ำตาลสูง รวมถึงการบริโภคแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก เป็นปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสในการเกิดสมองเสื่อม การวิจัยระบุว่าอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการที่เหมาะสม เช่น อาหารแบบเมดิเตอร์เรเนียน ซึ่งเน้นการบริโภคผัก ผลไม้ ธัญพืชไม่ขัดสี ปลา และน้ำมันมะกอก สามารถลดความเสี่ยงของการเกิดอัลไซเมอร์ได้
3. การสูบบุหรี่
การสูบบุหรี่เป็นที่รู้กันดีว่าเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองและโรคหัวใจ ซึ่งทั้งสองโรคนี้มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคอัลไซเมอร์อย่างมาก นอกจากนี้ การสูบบุหรี่ยังทำให้เกิดความเสียหายต่อเส้นเลือดในสมอง ทำให้สมองมีการเสื่อมถอยอย่างรวดเร็ว
4. ความดันโลหิตสูง
ความดันโลหิตสูงเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์ เนื่องจากความดันโลหิตสูงสามารถทำลายเส้นเลือดในสมองและลดการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อมได้ การรักษาความดันโลหิตให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันการเสื่อมของสมอง
5. ความเครียดเรื้อรัง
การที่มีความเครียดสะสมหรือเครียดเป็นเวลานานๆ มีผลเสียต่อสมองและส่งเสริมให้สมองเสื่อมเร็วขึ้น ความเครียดทำให้ฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) ในร่างกายสูงขึ้น ซึ่งมีผลทำลายเซลล์สมองในบริเวณที่เกี่ยวข้องกับความจำและการเรียนรู้ การจัดการความเครียดด้วยการทำสมาธิ ออกกำลังกาย หรือใช้วิธีการผ่อนคลายต่างๆ อาจช่วยลดความเสี่ยงได้
6. การขาดการเข้าสังคม
การขาดการปฏิสัมพันธ์ทางสังคมเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์ งานวิจัยแสดงให้เห็นว่าการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น ช่วยส่งเสริมให้สมองมีการกระตุ้นและใช้งาน ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาสุขภาพของสมอง การเข้าสังคม การมีงานอดิเรกที่ใช้สมอง หรือการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้อย่างมีนัยสำคัญ
7. การนอนหลับไม่เพียงพอ
การนอนหลับมีบทบาทสำคัญในการขจัดโปรตีนเบต้า-อะไมลอยด์ (Beta-Amyloid) ซึ่งเป็นโปรตีนที่สะสมในสมองของผู้ป่วยอัลไซเมอร์ การนอนหลับไม่เพียงพอทำให้โปรตีนเหล่านี้สะสมมากขึ้นในสมอง และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดอัลไซเมอร์
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยอื่นในยุคปัจจุบันที่เพิ่มความเสี่ยงต่อสมองเสื่อม เช่น
- COVID-19: การติดเชื้อ COVID-19 แม้จะหายแล้ว แต่ก็อาจส่งผลกระทบต่อสมองในระยะยาวได้ เช่น ภาวะสมองเสื่อม หรือปัญหาความจำ การศึกษาหลายชิ้นพบว่าผู้ป่วย COVID-19 มีความเสี่ยงสูงขึ้นที่จะพัฒนาเป็นโรคสมองเสื่อม
- มลพิษทางอากาศ PM2.5: การสัมผัสกับมลพิษทางอากาศในระยะยาว โดยเฉพาะ PM2.5 มีความเชื่อมโยงกับการเพิ่มขึ้นของความเสี่ยงโรคสมองเสื่อม การศึกษาหลายชิ้นพบว่าอนุภาคขนาดเล็กเหล่านี้สามารถทะลุผ่านเข้าสู่สมองและทำให้เกิดการอักเสบ ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงสำคัญของโรคสมองเสื่อม
- ผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า มีการศึกษาหลายชิ้นพบว่า ผู้ป่วยซึมเศร้าสามารถพัฒนาไปสู่โรคสมองเสื่อมได้
การป้องกันโรคสมองเสื่อม
- ออกกำลังกายอย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน 5 วันต่อสัปดาห์
- รับประทานอาหาร เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืช และโปรตีนจากปลา
- เลิกสูบบุหรี่ ลดการดื่มแอลกอฮอล์
- ไม่เครียดมาก ผ่อนคลาย พูดคุยกับผู้อื่น หรือทำกิจกรรมที่ชอบ นั่งสมาธิ
- นอนหลับให้ได้ 7-9 ชั่วโมงต่อคืน
- เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ เล่นเกมฝึกสมอง อ่านหนังสือ
- ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ความดันโลหิต และไขมันในเลือด
- หลีกเลี่ยงและลดโอกาสการติดเชื้อ COVID-19
- หลีกเลี่ยงมลพิษทางอากาศและฝุ่น PM2.5 (สวมหน้ากากกรองฝุ่น, อยู่ในพื้นที่ที่มีการฟอกอากาศ)
- หากสงสัยหรือพบว่าเป็นโรคซึมเศร้า ควรรีบปรึกษาแพทย์
สรุป
ป้องกันโรคสมองเสื่อม โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน ดูแลสุขภาพร่างกายและจิตใจสม่ำเสมอ ตรวจสุขภาพเป็นประจำ รักษาโรคต่างๆ ที่อาจนำไปสู่โรคสมองเสื่อมได้ตั้งแต่เนิ่นๆ
ปรึกษาการฟื้นฟูด้วย TPS ต้องการคำแนะนำทางการแพทย์เฉพาะบุคคล รวมถึงความร่วมมือทางวิชาการสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ การส่งต่อผู้ต้องการรับการกระตุ้นสมอง ติดต่อ Brianwell Medical ✚ 098-793-9203
อ้างอิง:
- Livingston, G., et al. (2020). Dementia prevention, intervention, and care: 2020 report of the Lancet Commission. The Lancet, 396(10248), 413-446.
- Norton, S., Matthews, F. E., Barnes, D. E., Yaffe, K., & Brayne, C. (2014). Potential for primary prevention of Alzheimer’s disease: an analysis of population-based data. The Lancet Neurology, 13(8), 788-794.
- World Health Organization. (2019). Risk reduction of cognitive decline and dementia: WHO guidelines
